NICAEA – NIKAIA 325

Pierwszym celem tego niezwykłego projektu jest odkrycie i zbadanie miejsca, w którym obradował Sobór Nicejski I. Zgodnie z przekazami źródeł pisanych odbył się on w pałacu cesarskim. Był to najprawdopodobniej kompleks budynków o różnorodnej funkcji, a jego najważniejszy element stanowiła wielka sala audiencyjna, która z czasem „uświęcona tradycją soborową” została przekształcona w kościół.
Analizując przekazy źródeł pisanych, w kontekście danych materialnych na temat ówczesnej architektury, możemy wnioskować, że była to budowla tzw. typu centralnego, czyli wzniesiona najpewniej na planie okręgu – rotunda lub ośmioboku – oktagon, sklepiona kopułą. Budowla tanie przetrwała do naszych czasów, a jej dokładne położenie nie jest znane. Istnieje jednak sześć hipotez jej lokalizacji, które zamierzamy zweryfikować w rezultacie archeologicznych prac wykopaliskowych oraz badań podwodnych.
W przypadku pozytywnej realizacji powyższego programu, możliwe będzie podjęcie drugiego celu projektu. Dotychczasowa wiedza na temat podstaw chrześcijaństwa, ustalonych na Soborze Nicejskim I, została pozyskana w rezultacie studiów historycznych, filologicznych i teologicznych, opartych na źródłach pisanych, a literatura na ten temat jest ogromna. Odkrycie miejsca, w którym odbył się sobór, jego otoczenia, dekoracji budowli oraz znajdujących się wewnątrz zabytków, stworzy natomiast całkiem nowe perspektywy poznawcze. Mogą one pozwolić nam „przeniknąć” do kultury i duchowości ludzi, których
dziełem jest Credo, a także umożliwią poznanie niezwykle kontrowersyjnych okoliczności tego wydarzenia oraz tradycji postrzegania miejsca obrad soboru przez kolejne pokolenia chrześcijan. Mamy nadzieję, iż tym razem „przemówią” znaki i symbole, którymi operowali ci ludzie, zapisane w układach przestrzennych reliktów budowli, dekoracjach ich wnętrz, na przedmiotach użytkowanych w życiu codziennym (biżuterii, naczyniach ceramicznych, lampkach oliwnych, dewocjonaliach) lub włożonych do grobów kilku uczestników soboru zmarłych w jego trakcie i tam pochowanych.
W odkryciu tych unikatowych źródeł oraz „odczytaniu” treści z przeszłości pomogą nam najnowocześniejsze narzędzia i technologie współczesnej cywilizacji. Trzecim celem naszego projektu jest bowiem, aby nasz projekt stał się „poligonem”, na którym zastosowane zostaną do celów badawczych nie tylko tradycyjne narzędzia i metody współczesnej archeologii i nauki, ale będą testowane również nowe pomysły i rozwiązania technologiczne. Z tego względu nasz projekt opiera się nie tylko na współpracy z naukowymi instytucjami badawczymi z zakresu humanistyki, ale również instytutami technicznymi oraz firmami i startupami, oferującymi nowe rewolucyjne rozwiązania technologiczne.

KONCEPCJE-LOKALIZACJI-PAŁACU-KONSTANTYNA-WIELKIEGO-W-NICEI

KWERENDY-ŹRÓDŁOWE

GDZIE-ODBYŁ-SIĘ-I-SOBÓR-NICEJSKI

PROGRAM BADAWCZY REALIZACJI PROJEKTU „NIKAIA 325”

Realizację projektu „NIKAIA 325” podzieliliśmy na osiem następujących etapów:

1. Kwerendy literatury, źródeł i archiwaliów. Kwerendy literatury naukowej, zasobów źródłowych (źródeł pisanych, kartograficznych, materialnych i ikonograficznych) oraz archiwaliów, podzielone zostały na sześć zadań/etapów, ze względu na stawiane im cele poznawcze.

Są to:
1.1. Kwerendy źródeł pisanych celem ustalenia oraz weryfikacji podstaw merytorycznych projektu;
1.2. Kwerendy literatury naukowej celem zbadania dotychczasowego stanu badań problematyki I Soboru Nicejskiego oraz koncepcji lokalizacji pałacu, w którym zorganizowano sobór;
1.3. Kwerendy literatury naukowej oraz źródeł architektonicznych, pod kątem informacji dotyczących pałaców powstałych i funkcjonujących w okresie późnego antyku, ich lokalizacji w strukturach przestrzennych ówczesnych ośrodków miejskich oraz konwersji elementów struktur pałacowych w obiekty o funkcji sakralnej;
1.4. Kwerendy literatury naukowej, archiwaliów i zabytków celem zbadania dotychczasowego stanu badań historycznych, archeologicznych oraz środowiskowych Nicei oraz okolic miasta w okresach późnego antyku i średniowiecza;
1.5. Kwerendy źródeł kartograficznych Nicei, okolic miasta i jeziora nicejskiego, celem zbadania zmian w rozplanowaniu przestrzennym miasta oraz zmian linii brzegowych jeziora;
1.6. Kwerendy ikonografii dotyczącej I Soboru Nicejskiego, celem zbadania percepcji tego wydarzenia w sztuce na przestrzeni stuleci;
2. Obrazowanie cyfrowe ukształtowania terenu oraz struktur zabytkowych Nicei i okolic miasta, przy zastosowaniu współczesnych zaawansowanych technologicznie funkcji mapowania i pomiarów, celem zobrazowania ukształtowania terenu, przebiegu linii brzegowej jeziora, występowania i przebiegu nieistniejących obecnie cieków i zbiorników wodnych, układu urbanistycznego miasta, lokalizacji i kształtu architektonicznych struktur zabytkowych, rozpoznania miejsc występowania nieznanych dotychczas obiektów zabytkowych; stworzenia podstawy mapy cyfrowej dziedzictwa kulturowego Nicei, która będzie cyklicznie uzupełniana o kolejne dane źródłowe, rejestrowane na poszczególnych etapach realizacji projektu. W tym celu zastosowane zostaną następujące metody, narzędzia i technologie:
2.1. Fotogrametria mająca na celu odtworzenia kształtu, rozmiaru i koloru terenu, struktury miejskiej i obiektów architektonicznych, na podstawie analizy fotografii i obrazów rastrowych;
2.1. LiDAR mający na celu, dzięki wykorzystaniu promieni laserowych, odwzorowanie trójwymiarowego modelu terenu, struktury miejskiej i obiektów architektonicznych;
2.2. Termowizja mająca na celu zarejestrowanie nierozpoznanych dotychczas obiektów architektonicznych i archeologicznych, w rezultacie rejestrowania, przetwarzania i obrazowania niewidocznego gołym okiem, wytwarzanego przez nie promieniowania podczerwonego;
2.3. Obrazowanie wielospektralne mające na celu rejestrowanie obrazu nie tylko w zakresie światła widzialnego, ale również niewidzialnych dla ludzkiego oka mikrofal, podczerwieni i ultrafioletu;
2.4. Obrazowanie sonarowe wielowiązkowe mające na celu zobrazowanie dna jeziora oraz zalegających na nim obiektów architektonicznych, w rezultacie pomiarów długości fal dźwiękowych wysyłanych przez sonar, które ulegają odbiciu od dna lub też zalegających na nim obiektów;
3. Studia środowiskowe mające na celu zarejestrowanie zmian linii brzegowej jeziora, wpływów procesów tektonicznych, zmian środowiskowych (w tym szaty roślinnej), współzależności pomiędzy sekwencjami osadniczymi i geomorfologicznymi, przy zastosowaniu następujących badań:
3.1. Badania geologiczne i geomorfologiczne, mające na celu wykonanie profilu osadniczo-geologicznego obszaru położonego za zachodnim pasem fortyfikacji miejskich w kierunku jeziora oraz częściowo w jego obrębie, na podstawie danych uzyskanych w rezultacie odwiertów wykonanych świdrem geologicznym oraz ich analiz laboratoryjnych;
3.2. Badania palinologiczne mające na celu odtworzenie dawnej szaty roślinnej na podstawie pyłków roślin, pobranych z poszczególnych sekwencji osadniczych i geomorfologicznych;
3.3. Badania sejsmiczne mające na celu rozpoznanie i zobrazowanie struktur geologicznych budowy ziemi, na podstawie pomiarów długości odbić sztucznie wywołanych fal akustycznych (sejsmicznych);
4. Light archaeology obiektów architektonicznych Nicei przy zastosowaniu fotogrametrii (ortoobrazów) oraz dokumentacji 3D, celem: w pierwszej kolejności udokumentowania, datowania względnego i bezwzględnego (przy zastosowaniu metody 14C zapraw murarskich) oraz rozwarstwienia chronologicznego obiektów architektonicznych; a następnie – na ich podstawie – zbadania rozwoju urbanistycznego miasta i jego przemian w zakresie zmian organizacji układu przestrzennego. W ten sposób zamierzamy wytypować obszary w obrębie struktury miejskiej, które były użytkowane w okresie powstania oraz funkcjonowania interesującego nas obiektu pałacowo-sakralnego;
5. Badania powierzchniowe niezabudowanych obszarów miasta, celem rejestracji źródeł, mogących wskazywać na występowanie w danych miejscach architektonicznych struktur zabytkowych;
6. Badania geofizyczne mające na celu szersze rozpoznanie obiektów, zarejestrowanych w rezultacie prospekcji lotniczych, LiDAR oraz badań powierzchniowych;
7. Badania sondażowe wybranych obszarów położonych w obrębie miasta oraz w strefie pomiędzy murami a jeziorem, celem weryfikacji struktur zabytkowych, zarejestrowanych za pomocą prospekcji lotniczej, metod geofizycznych i badań powierzchniowych;
8. Badania wykopaliskowe wybranych obszarów, wytypowanych w rezultacie wszystkich powyższych badań, celem weryfikacji hipotez, iż mogą one skrywać struktury zabytkowe pałacu, w którym w roku 325 odbył się I Sobór Nicejski;
8.1.W pierwszej kolejności są to badania podwodne bazyliki oraz strefy przybrzeżnej jeziora;
8.2. Pozostałe miejsca badań zostaną wytypowane w rezultacie naszych dalszych badań.